Allah Teâlâ buyurur ki: “Şüphesiz Allah, çok tevbe edenleri ve temiz olanları sever.” Peygamber Efendimiz de buyurur ki: “Temizlik imanın bir parçasıdır.” Ve yine buyurur ki: “Müslümanlık temizlik üzerine kurulmuştur.” O halde, bu kadar fazilet ve kemâlin bedeni ve elbiseyi yıkamaktan ibaret olan temizlik olduğunu sanma. Belki temizlik dört derecedir:
Birinci derece:
Birinci derece, kalbin Allah’tan başka her şeyden temiz olmasıdır. Nitekim Allah buyurur ki: “Allah, de ve onları bırak.” Bu ayet-i kerimeden maksat, kalp Allah’ın gayrisinden boşalırsa, Allah ile meşgul olur, ona dalar. “La ilahe illallah” kelimesinin hakikati de budur. Bu sıddîkların iman derecesidir. O halde, kalbin Allah’ın gayrisinden temizlenmesi imanın bir parçası, imanın yarısı olmasının mânâsı, kalp Allah’ın gayrisinden temiz ve boş olmadıkça, Allah’ın zikriyle süslenmez.
İkinci derece:
İkinci derece, kalbin zahirini hased, riyâ kibir, hırs, düşmanlık, kendini beğenmek ve buna benzer kötü sıfatlardan arındırmaktır. Ancak bundan sonra tevazu, kanaat, tevbe, sabır, korku ve ümid gibi güzel sıfatlarla süslenebilir. Bu müttakilerin iman derecesidir. Bu itibarla kalbi kötü ahlaktan temizlemek de imanın bir parçasıdır.
Üçüncü derece:
Üçüncü derece, beden azâlarının; gıybet, yalan, haram yemek, hıyanet, nâmahreme bakmak ve bunun gibi günahlardan temizlenmesidir. Böylece, azâlar bunlardan temiz olmak ile edep ve fermanı kabul süslenmiş olur. Bu âbidlerin iman derecesidir. Bu itibarla âzaları haramdan temiz tutmak da, imanın bir parçasıdır.
Dördüncü derece:
Dördüncü derece, beden ve elbisenin her çeşit necasetten temiz olmasıdır. Ancak böyle rükû, secde ve diğer namazın rükünleriyle ziynetlenebilir. Bu da müslümanların iman derecesidir. Zira müslümanlar ile kâfirler arasında fark namazladır. Bu temizlik de imanın bir parçasıdır.
O halde, buradan her derecedeki temizliğin imanın bir parçası olduğu anlaşıldı. Temizlik imanın ilk parçası ve temeli olduğu için “Müslümanlık temizlik üzerine kurulmuştur.” buyuruldu.
Herkesin yöneldiği, çaba harcadığı beden ve elbise temizliği, temizlik derecelerinin en aşağısıdır. Ancak beden ve elbise temizliği, nefse rahatlık verdiği ve herkesin görebildiği, salihlik ve zahidlik işareti olarak tellâkki edildiği için insanlardan fazla rağbet görmüştür.
Fakat kalbi, riya, kendini beğenme, dünya sevgisinden temizlenme ve bedeni günahlardan arındırmada nefsin payı olmadığı ve insanlar bunu görmediği için, herkes buna rağbet etmez.
“Ḥüccetü’l-İslâm” İmam Gazali / Kimyâ-yı Saâdet – 1nci Cilt – 3ncü Asıl
